Frank G. Bosman, De klanken van Byzantium. De klanktheologie van Hugo Balls ‘Byzantinisches Christentum’, eigen beheer (2014). Proefschrift ter verkrijging van de graad van doctor in de theologie.
De Duitse kunstenaar Hugo Ball (1886-1927) was niet alleen de befaamde oprichter van Cabaret Voltaire en daarmee van het dadaïsme, maar ook een bekeerling, die met al zijn kunstzinnige kracht de door de Eerste Wereldoorlog gevallen maatschappij wilde overtuigen van de geestelijke schoonheid van het katholicisme. In zijn dagboek Flucht aus der Zeit beschreef Ball zijn bekering tijdens de voordracht van het klankgedicht ‘gadji beri bima’.
Het manuscript is in zijn geheel te downloaden op academia.edu.
Naast bekende werken als de klankgedichten en Tenderenda der Phantast die tot de kern van het dadaïsme worden gerekend, publiceerde Ball ook enkele ‘katholieke’ werken, zoals Kritik zur deutschen Intelligenz, Der Folgen der Reformation en Byzantinisches Christentum. Maatschappijkritiek gaat hand in hand met een nieuw katholiek elan in de geest van Léon Bloy en de renouveau catholique.
In Byzantinisches Christentum behandelt Ball de blijvende betekenis van drie acetische ‘heiligen’: Johannes Climacus, de Pseudo-Dionysius en Simeon de Styliet. Echter veel meer dan een wetenschappelijke uiteenzetting met de historische bronnen of het kritiseren van de maatschappij, construeert Ball een ‘klank-theologie’. De kunstenaar/heilige is volgens Ball dan de enige die de verborgen Oerklanken van God kan herkennen en vertalen. Hij is de belichaming van de verloren ‘paradijselijke mens’.
In Byzantinisches Christentum laat Ball zich kennen als dadaïst en katholiek tegelijk.
Media
- 27-03-14: Dadaïst Hugo Ball zoekt de oerklank van God (deBezieling.nl)
- 27-02-14: Achter de klankenwaanzin (Volzin)
- 15-02-14: Cultuurtheoloog tussen kerk en kunst (katholiek.nl)
- 12-04-14: Dead End Dada (Kennis van nu, NTR)
- 04-02-14: ‘Frank Bosman is erin geslaagd zijn grondige onderzoek te vertalen in een meeslepend verhaal dat een fascinerende -hoewel nogal esoterische- wereld opent, ver achter de horizon. Erg leuk, ik vond het jammer dat het uit was. ‘ (Lucasblijdschap.blogspot.fr)
- 30-01-14: Dada-klankgedichten zijn gestolde Gods-spraak (Tilburgers.nl)
- 29-01-14: Dada: tegen de verschrikkingen van WOI (Schepper & co, NCRV)
- 29-01-14: Een cultuurtheoloog die een bondgenoot vond (Friesch Dagblad)
- 29-01-14: Een enorm rare christen (Nederlands Dagblad)
- 28-01-14: Frank Bosman promoveert op het goddelijke van taalklanken (IKON)
- 28-01-14: Het goddelijke van klanken bij Hugo Ball (Katholiek.nl)
- 27-01-14: Nieuwe analyse van dadaïstische spiritualiteit (persbericht TiU en NieuwWij.nl)
Verdediging
Bekijk ook de foto’s van de verdediging op 29-01-14. Met dank aan diverse fotografen, waaronder Eric van den Berg en Henk Giezeman.
Frank G. Bosman 