Het geheim van Bérenger Saunière

Naast de berg van Montségur is het kleine bergdorpje Rennes-le-Château een van de meest interessante plekken van zuid-Frankrijk. Althans voor de cultuurtheologisch geïnteresseerde bezoeker dan. Rennes vormt het middelpunt van een van de grootste moderne legendes van het Westen: het geheim van pastoor Bérenger Saunière en zijn documents secret, die de bron zouden hebben gevormd voor Dan Browns wereldberoemde romen De Da Vinci Code. Een kritische beschouwing is op zijn plaats. Wat is er nu precies waar van al die legendes rond Maria Magdalena, Jezus en de verloren bloedlijn?

Noel Corbu als Berenger Sauniere (1961)

Edward Schillebeeckx: Neerlands grootste theoloog

Edward Schillebeeckx (1914-2009) was een van de grootste theologen die Nederland en Vlaanderen ooit hebben voortgebracht. Getraind in de Franse nouveau theologie van Chenu en Congar stond hij in het hart van de kerkelijke en theologische vernieuwing van de katholieke kerk. In de jaren na het concilie schreef Schillebeeckx vele artikelen over de vele nieuwe theologische ideeën die opgeld deden. Deze ideeën waren vaak gebaseerd op het marxisme en het feminisme. Ze haakten in op vraagstukken betreffende oorlog en vrede, seksuele vrijheid en sociaal-economische bevrijding. Lees het dossier.

Maria Magdalena: geschiedenis van een vrouw

De H. Maria Magdalena is een van de belangrijkste nieuwtestamentische figuren. Zij wordt de ‘apostel der apostelen’ genoemd. In de vroege middeleeuwen was de figuur van Maria Magdalena een constructie van diverse vrouwelijke figuren. In het esoterische christendom neemt zij een belangrijke plaats in. Maria Magdalena (of Maria van Magdala) is een van de belangrijkste nieuwtestamentische figuren. Samen met andere vrouwen als Johanna en Susanna reist zij met Jezus mee en zorgt zij voor de noodzakelijke financiële ondersteuning. Zij is ook getuigen bij de kruisiging en de graflegging van Jezus. Lees het dossier.

Hugo Ball: tussen dada en catholica

Hugo Ball werd in 1886 geboren in een vroom katholiek gezin in het zuiden van Duitsland. In 1901 moest hij gaan werken in de leerfabriek van zijn vader, zeer tegen de zin van de jonge Hugo, die niets liever wilde dan gaan studeren. Uit deze periode stamt Balls eerste werk, het toneelstuk Der Henker von Brescia, dat hij in 1914 publiceerde. Uiteindelijk vertrok hij met toestemming van zijn ouders naar het Zweibrücken Gymnasium (1905 – 1906) en vervolgens naar de Universiteit van München (1906 – 1907). Hier maakte hij kennis met de filosofie van Nietzsche en met de Russische anarchisten. Tijdens een studiejaar aan de Universiteit van Heidelberg schreef hij het toneelstuk Die Nase des Michelangelo. Bekijk het hele dossier.

Christelijke heiligen: dat zijn wij

Vanaf het begin van de christelijke kerk, twee millennia geleden, vereerden de eerste christenen bepaalde gestorven geloofsgenoten, vanwege hun uitzonderlijke positie, vroomheid of heroïsch einde. In eerste instantie komen hier de mensen voor in aanraking die direct met Jezus Christus te maken hebben gehad: de twaalf apostelen, Maria Magdalena, Maria de moeder van Jezus, enzovoorts. Deze ‘heiligen’ van het Nieuwe Testament zijn nooit als zodanig officieel heilig verklaard (zie verderop voor meer details over de procedure), maar werden al vanaf de oudste tijd zo beschouwd: hun kennismaking met Jezus was voldoende om hen te beschouwen als voorbeeldfiguren in het geloof. Bekijk het hele dossier.

Sacrament: Ziekenzalving

Het sacrament van de ziekenzalving staat ook bekend onder een heleboel, soms verouderde termen, als ‘H. Oliesel’, het ‘sacrament der stervenden’, ‘de ziekencommunie’, ‘viaticum’ en ‘de laatste sacramenten’. Het sacrament van de ziekenzalving heeft echter heel veel te maken met ziekte en gebrek, en veel minder met sterven. De ziekenzalving is geen afscheidsritueel en markeert ook niet de overgang van leven naar dood, zoals het vaak wel wordt gezien. Lees het hele dossier.

Sacrament: Wijding

Het sacrament van de wijding is een van de traditionele zeven sacramenten van de katholieke kerk. Vanaf de vroege Kerk werden mannen (en soms ook vrouwen) gewijd voor een bijzondere taak in de geloofsgemeenschap. Die traditie bestaat nu zo’n twee duizend jaar, zij het met een aantal grotere en kleinere veranderingen in de manier waarop tegen de wijding wordt aangekeken. De historische en theologische afstand tussen de oudtestamentische ‘kohen’, de nieuwtestamentische ‘presbyter’ en de hedendaagse ‘priester’ is groot. Lees het hele dossier.

Sacrament: Biecht

Het boetesacrament is misschien wel een van de sacramenten die in onze moderne tijd het meest onder druk staat. Volgens velen is de biecht dan ook ‘afgeschaft’, wat overigens niet het geval is. Aan de biecht kleven een hoop negatieve connotaties die te maken hebben met ‘zonden verzinnen’ (formalisme), overijverige en nieuwsgierige biechtvaders en de idee van de individualistische mens die zijn zondigheid direct met God overlegt en daarbij geen ‘tussenpersoon’ nodig heeft. Ook binnen de reformatorische kerken is er traditioneel veel verzet tegen dit sacrament. Lees het hele dossier.

Sacrament: Huwelijk

Het huwelijk is misschien wel het meest zichtbare sacrament van alle zeven die de r.k.-kerk heeft. Het huwelijk-in-de-kerk heeft nog steeds een iconische kracht in de Hollywood-films, en menig randkerkelijke gelovige vindt nog steeds zijn weg naar het kerkgebouw al was het alleen maar voor het schilderachtige decor. Maar dit sacrament is ook omgeven met controverses rond seks (voor het huwelijk), celibaat (verplicht voor priesters, bisschoppen en kloosterlingen), en scheiding en hertrouwen (wat de kerk in principe afwijst). Tijd voor een verkenning. Lees het hele dossier.

Sacrament: Vormsel

Bij het sacrament van het vormsel bevestigt de Kerk het geloof van een gedoopte. Omdat de kinderdoop veelal de dagelijkse praktijk is, bevestigt de vormeling de belofte die namens hem gedaan is door zijn ouders. De vormeling krijgt de handen opgelegd door de bisschop en wordt door hem gezalfd. Het Vormsel is bij uistek het sacrament van de H. Geest, van diens genadegaven en van duurzame wederzijdse trouw tussen God en mensen. Wie wilde toetreden tot de katholieke kerk, vaak op volwassen leeftijd, kreeg het doopsel toegediend inclusief de bisschoppelijke zalving. Lees het hele dossier.

Sacramenten: Doop

De vroege kerk kende niet het sacrament van de doop zoals de christelijke kerken die nu vieren. Wie christen wilde worden – vaak met gevaar voor eigen leven – moest eerst een christelijke initiatie volgen met onderricht over het christelijk geloof, de bijbel en de juiste christelijke levenshouding. Wie niet gedoopt was, mocht tijdens de eucharistieviering aanwezig zijn tot aan de preek. Daarna moesten ze naar een aparte ruimte voor onderricht. Wie dit ‘traject’ met goed gevolg had afgelegd, ontving op plechtige wijze in de paasnacht de christelijke initiatie, compleet met het afzweren van de oude afgoden. Lees het hele dossier.

Maria Magdalena: van superapostel tot echtgenoot

Sint Maria Magdalena is een van de belangrijkste nieuwtestamentische figuren. Zij wordt de ‘apostel der apostelen’ genoemd. In de vroege middeleeuwen was de figuur van Maria Magdalena een constructie van diverse vrouwelijke figuren. In het esoterische christendom neemt zij een belangrijke plaats in.

Pausin Johanna: de legende ontmaskerd

Ergens in de Middeleeuwen zou een vrouw erin geslaagd zijn het mannelijk bolwerk van het Vaticaan te bestormen. Verkleed als man en met een ruime wetenschappelijke kennis behept, kon zij het zelfs tot paus schoppen. Met de enige keer dat een vrouw op de stoel van Petrus zat, liep het niet goed af. Zij viel door de mand toen zij tijdens een processie in de straten van Rome spontaan van het kind van haar minnaar beviel. Zij werd ter plekke door de woedende menigte gelyncht. De herinnering aan deze ‘sterke vrouw’ zou vervolgens vakkundig door de kerk zijn vernietigd.